De misvattingen en lessen van heksenvervolging

Historische misvattingen

De geschiedenis van de heksenvervolging is iets waar weinig over bekend is. Een voorbeeld is dat de standaard straf voor magie verbranding was[1]. Er is verwarring ontstaan omdat dit de straf voor ketterij was, waar heksen inderdaad ook onder vielen. De straf voor hekserij in bvb Engeland en de koloniën van het Britse rijk, was ophangen, niet verbranden.

Daarnaast zijn het niet alleen vrouwen geweest, maar ook mannen en kinderen. Ongeveer 70 tot 80 procent was vrouw, maar in sommige plaatsen werden vooral mannen vermoord. In Normandie waren 3 van de 4 man en in Moskou waren 7 van de 10 man[2].

Er zijn in Europa ongeveer 40 000 mensen veroordeeld en gedood voor hekserij afgelopen honderden jaren. Een van de laatste was door Zwitserland in 1782[3]. Meeste slachtoffers waren arm en velen waren oudere vrouwen.

Buiten Europa en de VS is er minder onderzoek naar gedaan, maar het komt nog steeds voor. De eerste was Theoris van Lemnos[4] in 323 VC (zover bekend) en de laatste is Sangweni Jostina in Zuid Afrika in 2021[5].  De aantallen zullen daarom waarschijnlijk veel hoger liggen. Wel is het uitzonderlijk voor Europa dat heksenvervolging zo grootschalig werd aangepakt[6].

Een laatste misvatting is dat het iets met de katholieke kerk te maken had. Alleen de Spaanse inquisitie heeft daaraan mee gedaan. Heksenvervolging werd meestal door de staat gedaan en niet door de kerk[7].

Veroordelingen door de eeuwen heen

Een van de eerste heksen in Engeland die via een proces is opgehangen, was Agnes Waterhouse in 1566. Een vouw van in de vijftig uit een klein dorpje die een kat had genaamd Satan. Ze werd verdacht van een dorpsgenoot ziek maken, wat dieren te doden en haar eigen man te doden door middel van hekserij. Agnes bekende dat ze de dieren had gedood maar ontkende mensen kwaad te hebben gedaan. Alleen, het twaalfjarige buurmeisje claimde dat ze een zwarte hond met het gezicht van een aap had gezien, die boter wou hebben en haar met een mes bedreigde. Daarna vroeg ze aan de hond wie haar meester was en de hond gaf een knikje richting het huis van Agnes[8].

Machteld ten Ham was een Nederlandse vrouw uit ‘S-Heerenberg die in 1605 was verbrand als heks. De stad was net geplunderd door de Spanjaarden en er heerste de pest. Zij was waarschijnlijk iets slimmer dan de rest en wou waarschuwen voor mogelijke gevaren en gezondheidsproblemen, waarna er beschuldigingen kwamen van hekserij. Ze weigerde om zich te laten wegen in op de waag in Oudewater omdat ze vond dat het onzin was en verwachte een eerlijk proces van haar dorpsgenoten. Ze werd veroordeeld voor het ziek maken van dieren, oogsten laten mislukken en huwelijken kapot te maken, waarna ze werd gemarteld tot ze bekende en verbrand.

De laatste in Zweden ter dood veroordeelde was Anna Eriksdochter, die hulp was van de pastoor in een klein dorpje, maar ontslagen nadat er over haar werd geroddeld. Op een dag zag de pastoor zaadjes op de weg naar de kerk en hij kon niet uit zijn woorden komen. De roddel was dat Anna dit had gedaan als wraak voor haar ontslag. Een andere roddel kwam van Nils Johansson, die claimde dat hij niet meer kon spreken nadat hij geweigerd had om Anna tabak te geven. Ze bekende alles en werd door een lokaal gerechtshof in 1704 ter dood veroordeeld, ondanks dat het hooggerechtshof de koning vroeg om haar sparen omdat ze oud en in de war was[9].

Een laatste, iets recenter, in 2010, is de Ghanees Ama Hemmah die op 20 november door de pastoor gezien werd in de slaapkamer van zijn zus terwijl de kinderen al naar school waren. Meteen riep de pastoor het dorp bijeen, waarna ze werd gemarteld en bekende een heks te zijn. Vervolgens werd ze verbrand met kerosine zodat ze gepurificeerd kon worden van het kwaad. De vijf mensen die deze heks levend hadden verbrand, werden dit keer wel gearresteerd. Toch is het een wijdverbreid probleem in Ghana waar vrouwen door dorpelingen beschuldigd worden van hekserij en moeten vluchten naar speciale kampen omdat ze anders vermoord worden[10].

De lessen van heksenvervolging

Deze verhalen laten eenzelfde patroon zien. Een van de dorpelingen ziet iets raars, een grote hond, iemand die dingen zegt die anderen niet begrijpen, zaadjes op het pad naar de kerk, een oude vrouw die wat vergeetachtig was, waarna een aantal stappen worden gedaan en de dood volgt. Wat er hier dus gebeurt, in kleine dorpjes, waar iedereen elkaar kent, is dat een van de leden iets bedenkt, vervolgens gaat roddelen en dat ze daarna samenspannen om een van hun buren te martelen en in de fik te steken.

In bovenstaande gevallen is het geen vreemde, maar iemand waarbij ze samen op school hebben gezeten, die ze begroeten op straat, gesprekken mee hebben gevoerd, waar ze zelfs samen mee hebben gegeten; door roddel zijn deze dorpelingen dus in staat zijn om een van hun medebewoners in de fik te steken, om daadwerkelijk, een van hun naasten, te verbranden, op basis van roddel.

De mensen zoeken niet naar bewijzen OF iemand een heks is of niet, maar naar bewijzen DAT iemand een heks is. Er is geen onderzoek, maar alleen een zoektocht naar het bevestigen wat de roddel zegt dat zo is. De roddel is blijkbaar al voldoende voor de veroordeling, waarna de haat volgt, die mensen ertoe brengt, om iemand in hun eigen omgeving, levend te verbranden.

Voor de duidelijkheid, dit was In 2021, in Zuid Afrika, waar mensen internet hebben, dingen op kunnen zoeken op hun mobiel. Het is zeer waarschijnlijk dit jaar ook ergens op de wereld gebeurt maar niet op die manier geregistreerd.

Volksrecht

Zwakkeren, ouderen, mensen met een depressie, schizofrenie, een andere manier van denken; het volk roddelt, gaat ze martelen en steekt ze in de fik, verbrand ze levend, zonder bewijs of rechtspraak, in 2021.

Alle bovenstaande gevallen laten hetzelfde patroon zien. Iemand valt buiten de groep, doet iets raars en wordt vermoord. Er is geen mogelijkheid om te ontkennen, te zeggen: “Sorry jongens, jullie vergissen jullie, ik ben helemaal geen heks.”. Zelfs als de persoon toegeeft een heks te zijn, maar ontkent iemand kwaad te hebben gedaan, geen medelijden, martelen, vastbinden aan een paal en in de fik steken.

Het interessante is dat de mensen die de ander ter dood veroordelen niet veel lezen, enige kennis hebben genomen van eerdere rechtszaken, enige basis kunnen claimen om dat soort oordelen te maken, ze weten vaak ook nog eens vrijwel niets van hekserij. Ze zijn zeer ongeschikt om te veroordelen omdat ze geen ethiek of intelligentie hebben, maar, ze hebben geroddeld, ze weten wat echt waar is, waarom zou anders de roddel bestaan?, ze spannen samen, zoekend naar bevestiging en gaan over tot actie.

De groep tegen het individu, die zich niet kan beschermen omdat de persoon vaak buiten de groep valt met daarnaast ook nog eens persoonlijke problemen zoals een geestesziekte, ouderdom of armoede.  Medelijden is er niet, schuldgevoel ook niet, alleen veroordeling. Geen proces, geen onderzoek, maar marteling en verbranding.

Ze zijn van mening dat het niet noodzakelijk is om erover te lezen of na te denken over de consequenties, wederhoor te gebruiken, naar de individuele situatie te kijken, bewijs te zoeken; maar ze hebben het gevoel dat ze het recht hebben om mensen die een beetje anders zijn niet alleen te vermoorden, maar ook nog eens te martelen om hun waanzin te rechtvaardigen.

Er hoeft ook niet eens iets gebeurd te zijn: zolang het om een heks gaat, is het zelfrechtvaardigbaar om iemand te martelen en te doden.

Dit is het volksrecht, mensen die vooral praktisch denken, vaak niet verder komen dan: “wie doet het met wie”, er is geen twijfel of discussie, omdat er helemaal geen vraag komt of het waar is. Er is daadwerkelijk alleen veroordeling mogelijk omdat er niet wordt gezocht naar het tegendeel. Het volk maakt datgene dood wat buiten hun boot valt, maar als het bewezen onwaar is, voelen ze zich er ook niet schuldig over omdat ze niet het idee van verantwoordelijkheid voor de roddel in de groep hebben.

Moderne varianten en oplossingen

In Europa verbranden we geen heksen meer, toch is het volksrecht nog steeds actief. Het s te zien bij de jacht op nazi’s, racisten, pedofielen, seksueel overschrijdend gedrag en zogenaamde discriminators. De vraag is niet of ze het daadwerkelijk zijn, maar of mogelijk bewijs zo geïnterpreteerd kan worden dat het waar is. Voor velen is het voldoende om dan ook gelijk tot veroordeling te gaan en, als deze mensen deze macht zouden hebben om te vermoorden, zouden sommigen tot marteling en verbranding overgaan.

Bewijs is niet noodzakelijk, een proces waar twee kanten van het verhaal moeten worden gehoord, kan achterwegen worden gelaten, een aantijging, anders zijn dan de rest en je bent ineens een racist (of een van de anderen “gevaren” volgens het volk) waardoor stalking, cancelling en haat volgens deze weldoeners ineens rechtvaardigbaar is. Er zijn hier heel veel voorbeelden van te vinden onder het volk, maar ook in de tweede kamer, de journalistiek, op universiteiten en in het bedrijfsleven.

Volgens psychologen is roddel een manier om betekenis te krijgen en sociale banden te versterken. Roddelen zorgt voor samenhorigheid, gemeenschappelijke interesses, de band van delen van geheimen en het plezier van het zwart maken van anderen. Bij bepaalde activiteiten/ideologieën kan dit het doel van het leven worden waardoor moord of zelfmoord voor het individu niet meer vreemd zo lijkt.  Dit is hoe het volk over kan gaan tot mensen martelen en verbranden. De politie is er dus niet alleen om ons te beschermen tegen criminelen, maar ook tegen onszelf, tegen de irrationele volkshaat die van mening is dat iemand niet mag bestaan en op zoek gaat naar bewijzen voor het rechtvaardigen van hun moordlust.

Een oplossing zit in het strafbaar stellen van roddel. Het cancellen moet dus juist gebeuren door mensen die niet roddelen, terwijl het op dit moment vooral de roddelaars en heksenverbanders zijn die deze positie innemen. Deze particulieren, zonder enige training of nuance, die op zoek gaan naar een van hun slachtoffers, om te bewijzen dat deze persoon verbrand moet worden, zouden veel grotere straffen moeten krijgen dan ze nu hebben.

De geschiedenis laat zien dat dit gedrag zeer gevaarlijk is voor de maatschappij en dat mensen gewoon niet in staat zijn om helder te denken op dit gebied, ongeacht hun opleiding. Het gedeelte dat niet roddelt of het afkeurt, is blijkbaar onverschillig of angstig om er iets tegen te doen, waardoor het echt van een hogere macht moet komen om deze wereldverbeteraars tegen te houden. De oplossing is dan ook om juist de jagers te vervolgen, boetes te geven, onderzoek te doen naar hoe ze te werk gaan, zij zijn namelijk het echte gevaar voor de mensheid omdat ze alles wat buiten hun straatje valt, willen martelen en in de fik steken.

Daarom moeten we heksenvervolgens vervolgen, veel strenger vervolgen dan we nu doen.


[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Maleficium_(sorcery)

[2] https://www.historyextra.com/period/tudor/history-witches-facts-burned-hanged/

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_G%C3%B6ldi

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Theoris_of_Lemnos

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_people_executed_for_witchcraft

[6] https://www.historyextra.com/period/tudor/history-witches-facts-burned-hanged/

[7] https://www.historyextra.com/period/tudor/history-witches-facts-burned-hanged/

[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Agnes_Waterhouse

[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Eriksdotter

[10] https://www.bbc.com/news/magazine-19437130


2 comments

  1. interessant verhaal;overigens heeft mijn familie decennis geleden de Waaag in Oudewater gekocht aldus de beheerder aan Kate( er stond nog wat delfts blauw in!.Je moet het wat uitbreiden naar de politiek: locaal/internationaal/historisch (bv 1ste wereld oorlog;!)

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *